Το Νησί των Θησαυρών vol. 2: Δουλεύοντας σε Ογκολογικό Νοσοκομείο στην Αγγλία

Κάποιες φορές στα άρθρα μας, ακολουθείτε συνδέσμους που σας οδηγούν σε ιστοσελίδες που δεν μας ανήκουν. Οι σύνδεσμοι αυτοί επισημαίνονται με ένα βέλος στα δεξιά του συνδέσμου.
Παρότι καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να περιλαμβάνουμε στο περιεχόμενό μας μόνο συνδέσμους που οδηγούν σε ιστοσελίδες υψηλής ποιότητας, δεν έχουμε καμία ευθύνη για το περιεχόμενο ή τη διαθεσιμότητα ιστοσελίδων που ανήκουν σε τρίτους.
Επιπλέον, έχετε υπόψη σας ότι οι πολιτικές ασφάλειας και ιδιωτικότητας σε αυτές τις ιστοσελίδες πιθανόν να είναι διαφορετικές από αυτές του Κλινικού Φαρμακοποιού, συνεπώς φροντίστε να τις διαβάσετε προσεκτικά.
Για ερωτήματα και ανησυχίες σχετικά με το περιεχόμενο των συνδεδεμένων ιστοσελίδων, παρακαλούμε να απευθύνεστε στους διαχειριστές αυτών.

Στο άρθρο της 11ης Ιουνίου η Σταυρούλα Χαρίση περιγράφει την άσκηση του επαγγέλματος του κλινικού φαρμακοποιού στο Εθνικό Σύστημα Υγείας της Αγγλίας, το γνωστό NHS. Όπως αναφέρει, κάθε νοσοκομειακή μονάδα και κάθε “Trust” μπορεί να προσφέρει πληθώρα υπηρεσιών υγείας, τόσο εντός των νοσοκομείων (inpatient) όσο και μέσω εξωτερικών ιατρείων (outpatient services/clinics). H ποικιλία αυτή προσφέρει στους κλινικούς φαρμακοποιούς τη δυνατότητα να αποκτήσουν εμπειρία από πολλές και διαφορετικές ειδικότητες (ειδικά δουλεύοντας στην πρώτη βαθμίδα band 6-rotational) και να αποφασίσουν ποιος τομέας τους ενδιαφέρει περισσότερο, ώστε προχωρώντας στις ανώτερες βαθμίδες να εξειδικευτούν σε αυτόν. Έτσι, υπάρχουν φαρμακοποιοί που εξειδικεύονται στην Καρδιολογία, τις Αναπνευστικές Παθήσεις, Διαβήτη & Ενδοκρινολογία, Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ) & HIV, τη Γηριατρική (Geriatrics/Elderly Care), την Επείγουσα Ιατρική (Acute Medicine), την Ψυχιατρική (Mental Health) αλλά και την Ογκολογία και Αιματο-ογκολογία.

Κάπως έτσι ξεκίνησε και η δική μου πορεία. Αρχές Οκτωβρίου, πριν από 6 χρόνια, ξεκίνησα να δουλεύω ως band 6 pharmacist σε γενικά νοσοκομεία (Acute/General Hospitals) στην κεντρική Αγγλία. Στην πρώτη μου δουλειά, πέρασα από ειδικότητες όπως Γενική Χειρουργική (General Surgery), Τραύμα και Ορθοπαιδική (Trauma & Orthopaedics), αλλά και μια εισαγωγή στην Επείγουσα Ιατρική (Acute Medicine). Ήδη από τη συνέντευξή μου είχα αναφέρει το ενδιαφέρον μου να μάθω περισσότερα για τον καρκίνο. Έτσι, όταν προέκυψε η ευκαιρία να εκπαιδευτεί ένα νέο άτομο σε βασικά καθήκοντα στη μονάδα παρασκευής χημειοθεραπείας, ξεκίνησε το ταξίδι μου στην Ογκολογία.

Όπως πολλές φορές συμβαίνει, όμως, η πορεία του ταξιδιού δεν είναι πάντα ευθεία γραμμή. Στη δεύτερη δουλειά μου (σε μεγαλύτερο νοσοκομείο με περισσότερα rotations), πέρασα ξανά προσωρινά από τις χειρουργικές/ορθοπαιδικές ειδικότητες, πριν προχωρήσω προς Γηριατρική & Αποκατάσταση, Γαστρεντερολογία, HIV, Καρδιολογία, Medicines Information (βλ. στο αρχικό άρθρο της Stavroula Charisi για επεξήγηση του όρου), Γυναικολογία & Παιδιατρική, Επείγουσα Ιατρική (“κανονικά”, αυτή τη φορά) και Παρεντερική Διατροφή (Total Parenteral Nutrition – TPN), φτάνοντας εν τέλει (ξανά) στην Ογκολογία. Αυτή τη φορά όμως, ήμουν εκεί για να μείνω: μετά το 3μηνο rotation Ογκολογίας (Oncology) ως band 6, πήρα προαγωγή σε band 7 Cancer & Aseptic Services pharmacist (“Υπηρεσιών Καρκίνου και Ασηπτικής Παραγωγής”), όπου και παρέμεινα  για περίπου ένα χρόνο.

Παράλληλα, στο νοσοκομείο αυτό μου δόθηκε η δυνατότητα να κάνω το μεταπτυχιακό Κλινικής Φαρμακευτικής στο Keele University (part-time, παράλληλα με τη δουλειά), τα δίδακτρα του οποίου πλήρωσε το ίδιο το νοσοκομείο. Οι ενότητες που έκανα στα δύο χρόνια του μεταπτυχιακού (όπου ο κάθε φαρμακοποιός μπορεί να επιλέξει ποιες θέλει να κάνει ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του) πολλές φορές συνέπιπταν με τα rotations· έτσι, διάλεξα Καρδιολογία 1 και 2, Υγεία της Μητέρας και του Μωρού (Maternal and Child Health), Παθήσεις του ΚΝΣ (CNS Diseases), Αναπνευστικές Παθήσεις (Respiratory Diseases), Ενδοκρινολογία (Endocrine Diseases), Νεφρικές Παθήσεις (Renal Diseases), Ηπατολογία (Hepatic Diseases), Λοιμώξεις (Infections) αλλά και φυσικά Κακοήθεις Νόσους (Malignant Diseases). Το μεταπτυχιακό περιλάμβανε επίσης κάποιες πιο γενικές ενότητες που αφορούσαν κριτική αξιολόγηση της έρευνας (Quality in Healthcare and Evidence-Based Practice) αλλά και παρακολούθηση ασθενών και Therapeutic Drug Monitoring-TDM (Monitoring Health).

Kαι έτσι, μια ωραία πρωία του Ιουνίου του 2015, ξεκίνησα να δουλεύω σε ένα από τα δύο νοσοκομεία στην Αγγλία που ασχολούνται αποκλειστικά με τον καρκίνο, ως κέντρα τριτοβάθμιας περίθαλψης (tertiary care): το Royal Marsden NHS Foundation Trust στο Λονδίνο. Ως band 7 κι εδώ, με 6μηνα rotations, και την άσβεστη επιθυμία να μάθω όσο το δυνατόν περισσότερα για τον καρκίνο.

«Και τι κάνει δηλαδή ένας cancer pharmacist σε ένα τέτοιο νοσοκομείο;», θα με ρωτήσετε. Oh, my dear friends, the possibilities are endless.

Καταρχήν, όπως είπε και η Stavroula, στο φαρμακείο υπάρχει… πολύς κόσμος! Φαρμακοποιοί όλων των βαθμίδων, τεχνικοί φαρμάκων (pharmacy technicians), ATOs (Assistant Technical Officers) κλπ. συνθέτουν την ομάδα. Εν προκειμένω, υπάρχουν διακριτές ομάδες που ασχολούνται με διαφορετικές πτυχές της παροχής φροντίδας, όπως Research & Development (που ασχολείται με τις κλινικές μελέτες στις οποίες λαμβάνει μέρος το νοσοκομείο), Αιματο-ογκολογία (Haemato-oncology), Παιδιατρική Ογκολογία και Ογκολογία Νέων (Children & Young Adults’), Medicines Information κοκ. Θα αναφερθώ με περισσότερες λεπτομέρειες σε αυτές παρακάτω.

Η μεγαλύτερη ομάδα, όπως ίσως είναι αναμενόμενο, είναι αυτή των κλινικών φαρμακοποιών που ασχολούνται με διαγνώσεις συμπαγών όγκων (solid tumours). Συνήθως, οι band 6 φαρμακοποιοί αναλαμβάνουν τις πτέρυγες (wards), οι οποίες μπορεί να είναι χειρουργικές (surgical) ή ιατρικές (medical), με διαχωρισμό ανδρών/γυναικών. Οι band 6 φαρμακοποιοί δεν περνούν την εκπαίδευση που χρειάζεται για τον έλεγχο συνταγών χημειοθεραπείας, γι’ αυτό και δεν αναλαμβάνουν τέτοια καθήκοντα αλλά μόνο την ενδονοσοκομειακή φροντίδα (inpatient care). Οι band 7 φαρμακοποιοί, όπως εγώ, είναι υπεύθυνοι για τον κλινικό έλεγχο των συνταγών χημειοθεραπείας (σε δύο στάδια), τόσο αυτών που δίνονται ενδοφλεβίως στις μονάδες ημερήσιας θεραπείας (day units), όσο και αυτών που δίνονται από του στόματος στον ασθενή για το σπίτι, μετά από επίσκεψη στα εξωτερικά ιατρεία (outpatient prescriptions).

Τι περιλαμβάνει αυτός ο έλεγχος;

Two drip bags on stand, against black background

1o στάδιο: Προκαταρτικός κλινικός έλεγχος (“clinical screening”)

Μπορεί να γίνει κάποιες μέρες πριν τη χορήγηση της θεραπείας

  • Ποια είναι η διάγνωση του/της ασθενούς [τύπος καρκίνου, ιστοπαθολογία, στάδιο (stage), βαθμίδα (grade), ύπαρξη προσβεβλημένων λεμφαδένων (nodal involvement), μεταστάσεων κλπ.];
  • Συμφωνεί το θεραπευτικό σχήμα που επιλέχθηκε με τη διάγνωση (είναι από τα ενδεδειγμένα σχήματα για τη διάγνωση αυτή);
  • Ποιος είναι ο σκοπός της θεραπείας (treatment intent): α) ίαση (radical treatment), β) μείωση του όγκου πριν από τη χειρουργική αφαίρεση (neo-adjuvant treatment), γ) περιορισμός της πιθανότητας υποτροπής μετά από ολική αφαίρεση όγκου (adjuvant treatment), δ) περιορισμός εξάπλωσης ή/και υποχώρηση (σε ανίατη/μεταστατική νόσο) και βελτίωση ποιότητας/επιμήκυνση ζωής (palliative treatment);
  • Πόσους κύκλους θεραπείας έχει λάβει/θα λάβει ο/η ασθενής; Έχει μεσολαβήσει το απαραίτητο χρονικό διάστημα από τον προηγούμενο κύκλο;
  • Υπάρχουν αντενδείξεις για τη χορήγηση αυτού του θεραπευτικού σχήματος (πχ αντένδειξη για χρήση φλουορουρακίλης και καπεσιταβίνης σε στηθάγχη);
  • Υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ των άλλων φαρμάκων που (μπορεί να) παίρνει ο/η ασθενής και των φαρμάκων της χημειοθεραπείας, αλλά και των συνοδευτικών φαρμάκων (supportive medications – κορτικοστεροειδή, αντιεμετικά, αντιισταμινικά κλπ., ανάλογα με το σχήμα);
  • Είναι ο/η ασθενής αλλεργικός/ή σε κάποιο από τα φάρμακα (έχει παρουσιάσει αντίδραση στο παρελθόν);
  • Ποιο είναι το ύψος/βάρος, υπολογισμός επιφάνειας σώματος (Body Surface Area-BSA) – είναι οι δόσεις κατάλληλες με βάση τα παραπάνω;
  • Έλεγχος νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας (αν υπάρχουν παλαιότερες -πρόσφατες- βιοχημικές εξετάσεις) – έχει γίνει μέτρηση νεφρικής λειτουργίας με EDTA ή πρέπει να υπολογιστεί κάθαρση κρεατινίνης με την εξίσωση Cockcroft & Gault;
  • Χρειάζεται προσαρμογή (μείωση) κάποιας δόσης λόγω προβλημάτων νεφρικής ή ηπατικής λειτουργίας (αν και αυτό θα ελεγχθεί ξανά παρακάτω);
  • Έχουν γίνει οι απαραίτητες συνοδευτικές εξετάσεις (πχ ηχοκαρδιογράφημα σε θεραπεία με ανθρακυκλίνες ή trastuzumab, εξέταση για ηπατίτιδα Β σε θεραπεία με rituximab);
  • Τέλος, σε περίπτωση που το φάρμακο υπόκειται σε ειδική διαδικασία χρηματοδότησης, πχ Cancer Drugs Fund (CDF funding), έχει γίνει αίτηση για χρηματοδότηση και (κυρίως) έχει εγκριθεί;

Αν στον έλεγχο αυτό δεν ανακαλυφθεί κάποιο πρόβλημα, τότε μπαίνει η υπογραφή του φαρμακοποιού και παραγγέλνεται η χημειοθεραπεία. Αν υπάρχει πρόβλημα, ακολουθεί επικοινωνία με το/τη γιατρό (ή άλλο non-medical prescriber*) που έχει γράψει τη συνταγή, για διευκρίνηση ή διόρθωση. Η επικοινωνία γίνεται μέσω e-mail ή τηλεφωνικά, αναλόγως με το πόσο επείγον είναι να διευθετηθεί η συνταγή.

Και πάμε στο δεύτερο έλεγχο της συνταγής, ο οποίος γίνεται πριν δοθεί η χημειοθεραπεία (την ίδια μέρα ή την προηγούμενη, αναλόγως με το πότε γίνεται η επίσκεψη του/της ασθενούς στο ιατρείο και οι αιματολογικές & βιοχημικές εξετάσεις), αφού έχει μπει η υπογραφή του/της γιατρού (ή non-medical prescriber*) για να προχωρήσει η θεραπεία:

2o στάδιο: Επιβεβαίωση (“confirmation”):

  • Έλεγχος αιματολογικών εξετάσεων: είναι τα αποτελέσματα (αιμοσφαιρίνη, λευκοκύτταρα, ουδετερόφιλα, αιμοπετάλια) επαρκή για να λάβει ο/η ασθενής τη χημειοθεραπεία στη δόση που έχει συνταγογραφηθεί; Αν όχι, μπορεί να δοθεί η θεραπεία:
    • με μειωμένη δοσολογία, ή
    • με υποστήριξη με έγχυση ερυθρών αιμοσφαιρίων ή αιμοπεταλίων, ή
    • με υποστήριξη λευκών/ουδετεροφίλων με G-CSF (granulocyte-colony stimulating factor, πχ filgrastim), ή
    • πρέπει να αναβληθεί εξ’ ολοκλήρου μέχρις ανάκαμψης;
  • Έλεγχος βιοχημικών εξετάσεων: είναι τα αποτελέσματα (κρεατινίνη/κάθαρση κρεατινίνης, ALT/AST, χολερυθρίνη) επαρκή για να λάβει ο/η ασθενής τη χημειοθεραπεία στη δόση που έχει συνταγογραφηθεί;
    • αν όχι, μπορεί να δοθεί η θεραπεία με μειωμένη δοσολογία, ή πρέπει να αναβληθεί εξ’ ολοκλήρου και να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα;
    • αν υπάρχουν μειωμένα επίπεδα ηλεκτρολυτών (πχ καλίου, μαγνησίου), έχουν συνταγογραφηθεί τα κατάλληλα συμπληρώματα (από του στόματος ή ενδοφλεβίως);
  • Ποιο είναι το ύψος/βάρος, υπολογισμός επιφάνειας σώματος (Body Surface Area-BSA) – είναι οι δόσεις ακόμα κατάλληλες με βάση τα παραπάνω; Αν ο/η ασθενής έχει πάρει ή χάσει βάρος σε σχέση με την προηγούμενη μέτρηση, πρέπει να αλλάξει η δόση που είχε συνταγογραφηθεί, ή είναι ακόμα αποδεκτή;
  • Έχουν γίνει οι απαραίτητες συνοδευτικές μετρήσεις (πχ μέτρηση πίεσης και πρωτεΐνης ούρων σε θεραπεία με bevacizumab), και είναι φυσιολογικές/αποδεκτές;
  • Τι συνοδευτικά/υποστηρικτικά φάρμακα έχουν συνταγογραφηθεί στον/την ασθενή; Είναι τα ίδια με τον προηγούμενο κύκλο; Χρειάζονται όλα ακόμα; Χρειάζεται κάτι άλλο;
  • Τέλος, αν ο/η φαρμακοποιός που κάνει την επιβεβαίωση είναι διαφορετικός/ή από αυτόν/ή που έκανε τον προκαταρτικό κλινικό έλεγχο, γίνεται μια γρήγορη επανάληψη των παραπάνω (διάγνωση, καταλληλότητα σχήματος, συνοδευτικές εξετάσεις, χρηματοδότηση κλπ.) για να βεβαιωθεί ότι όλα είναι εντάξει και δεν έχει ξεχαστεί κάτι.

Αν στον έλεγχο αυτό δεν ανακαλυφθεί κάποιο πρόβλημα, τότε μπαίνει η υπογραφή του φαρμακοποιού και μόνο τότε “απελευθερώνεται”/στέλνεται η χημειοθεραπεία προς χορήγηση στον/την ασθενή. Αν υπάρχει πρόβλημα, προηγείται επικοινωνία με το/τη γιατρό (ή άλλο συνταγογράφο – non-medical prescriber*) που έχει γράψει τη συνταγή, για συζήτηση / τροποποίηση δόσης / αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτό καθίσταται ιδιαίτερα απαραίτητο αν ο/η γιατρός/prescriber έχει επιβεβαιώσει τη συνταγή «υπό προϋποθέσεις» (έχοντας εξετάσει τον/την ασθενή αλλά χωρίς να δει τα αποτελέσματα των αιματολογικών ή/και βιοχημικών εξετάσεων, γιατί δεν ήταν διαθέσιμα). Και ναι, αυτό γίνεται αρκετά συχνά, γιατί γνωρίζουν ότι οι φαρμακοποιοί θα ελέγξουν πριν υπογράψουν, και θα τους ειδοποιήσουν αν υπάρχει πρόβλημα.

Επίσης, οι φαρμακοποιοί έχουν τη δυνατότητα να τροποποιήσουν συνταγές (μετά από επικοινωνία με γιατρό/prescriber) εφόσον τους ζητηθεί  – όπως πχ σε περίπτωση που γίνει παρέμβαση/σύσταση από το φαρμακοποιό την οποία αποδεχτεί ο γιατρός/prescriber. Η διόρθωση γίνεται απλά σημειώνοντας στη συνταγή το όνομα του prescriber με οδηγία/έγκριση του οποίου κάνουν την αλλαγή – κάτι που μπορεί να γλιτώσει πολύ χρόνο σε περιόδους μεγάλου φόρτου εργασίας.

Η όλη διαδικασία και επικοινωνία διευκολύνεται σημαντικά από το γεγονός ότι στο νοσοκομείο υπάρχει σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης για τις συνταγές χημειοθεραπείας (eChemo), το οποίο μάλιστα αναπτύχθηκε εντός του νοσοκομείου (“in-house”) λαμβάνοντας υπόψη της καθημερινές του ανάγκες. Στην ανάπτυξη του συστήματος και τη δημιουργία της κάθε ηλεκτρονικής φόρμας συνταγογράφησης σημαντικό ρόλο έπαιξαν και παίζουν οι φαρμακοποιοί, ως ειδικοί επί των φαρμάκων – περισσότερα παρακάτω.

Ο προκαταρκτικός έλεγχος και η επιβεβαίωση συνταγών χημειοθεραπείας αποτελούν το μεγαλύτερο κομμάτι της ημέρας ενός band 7 φαρμακοποιού, αλλά όχι το μόνο. Βοήθεια και υποστήριξη των band 6 φαρμακοποιών στις πτέρυγες (ειδικά σε θέματα σχετικά με χημειοθεραπεία), τελικός έλεγχος του dispensing, τελικός έλεγχος και “απελευθέρωση” κάποιων προ-παραγγελμένων δόσεων χημειοθεραπείας, απάντηση σε ερωτήσεις από γιατρούς και νοσηλευτές, συμβουλευτική ασθενών (counselling) σχετικά με τη χημειοθεραπεία (ειδικά σε περίπτωση λήψης κυτταροτοξικών φαρμάκων από του στόματος), εκπαίδευση ασκούμενων φαρμακοποιών αλλά και φοιτητών φαρμακευτικής που επισκέπτονται κατά διαστήματα για εκπαιδευτικούς σκοπούς, συνθέτουν το παζλ της καθημερινότητας.

Σε κάποια από τα καθήκοντα αυτά προσφέρουν σημαντική βοήθεια ορισμένοι έμπειροι technicians, οι οποίοι έχουν περάσει σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση (πχ για τελικό έλεγχο του dispensing ή για συμβουλευτική ασθενών σε ορισμένα θέματα). Στην κλινική πλευρά, σημαντική βοήθεια επίσης υπάρχει από τους band 8 φαρμακοποιούς της ομάδας, στους οποίους μπορούν να απευθυνθούν οι band 7 για συμβουλές, για επιβεβαίωση σε περίπτωση αμφιβολιών, για υπόδειξη βιβλιογραφίας για περαιτέρω ανάγνωση σε κάποιο θέμα που τους ενδιαφέρει κλπ.

Οι band 8 φαρμακοποιοί έχουν τον τίτλο Specialist Pharmacist, και εξειδικεύονται σε ορισμένο ή ορισμένους τύπους καρκίνου. Έτσι, στο νοσοκομείο υπάρχει Specialist Breast cancer pharmacist (Μαστού), Specialist Gastrointestinal (GI) cancers pharmacist (Γαστρεντερικού), Specialist Lung cancer pharmacist (Πνεύμονα), Specialist Gynaecology & Urology cancers pharmacist (Γυναικολογικών και Ουρολογικών καρκίνων), Specialist Melanoma & Sarcoma cancers pharmacist (Μελάνωμα & Σάρκωμα) κοκ., αλλά και Specialist pharmacist for Palliative Care (Παρηγορητική Φροντίδα). Εκτός από τα παραπάνω, οι specialist pharmacists έχουν πιο εξειδικευμένα κλινικά καθήκοντα, αλλά και οργανωτικές αρμοδιότητες, όπως:

  • συμμετοχή σε κλινικές (εξωτερικά ιατρεία) μαζί με την ιατρική ομάδα – πολλοί είναι non-medical prescriber* οπότε βλέπουν και ασθενείς,
  • δημιουργία νέων προ-φορμών συνταγογράφησης για το σύστημα eChemo, σε συνεργασία με τις ιατρικές ομάδες της ειδικότητάς τους και την ομάδα eChemo
  • διοργάνωση προγραμμάτων πρόσβασης σε νέα φάρμακα (Early Access to Medicines Schemes-EAMS) για φάρμακα που δεν έχουν ακόμα λάβει έγκριση γενικής χρηματοδότησης μέσω NICE/NHS England
  • κατάρτιση προϋπολογισμού (budget) και διαχείριση της χρηματοδότησης των φαρμάκων που άπτονται της ειδικότητάς τους,
  • σύνταξη και περιοδική ανασκόπηση (review) των τοπικών κατευθυντήριων οδηγιών (local guidelines) της ειδικότητάς τους, σε συνεργασία με τις σχετικές ιατρικές ομάδες,
  • συμμετοχή στο πρόγραμμα δημιουργίας κινητής μονάδας χημειοθεραπείας (mobile chemotherapy unit) για τη χορήγηση κάποιων θεραπευτικών σχημάτων πιο κοντά στην κοινότητα,
  • οργάνωση των σχετικών με την ειδικότητά τους clinical rotations για τους band 6 και band 7 φαρμακοποιούς, κλπ.

Οι ομάδες της Αιματο-ογκολογίας και της Παιδιατρικής/Νέων Ενηλίκων ακολουθούν παρόμοια δομή απλά, λόγω της μεγαλύτερης εμπειρίας και εξειδίκευσης που απαιτούν αυτοί οι τομείς, δεν υπάρχουν band 6 φαρμακοποιοί (εκτός αν περάσουν σύντομα από την ομάδα για εκπαίδευση). Έτσι, όλα τα παραπάνω καθήκοντα εκτελούνται μόνο από band 7 και band 8 specialist φαρμακοποιούς, με εξειδικεύσεις σε Λέμφωμα (Lymphoma), Λευχαιμία (Leukemia), μεταμόσχευση μυελού (Bone Marrow Transplant-BMT), παιδιατρικούς καρκίνους (Children’s cancers), εφήβους και νέους ενήλικες (Teenage & Young Adult) κλπ.

Η ομάδα του Research and Development ασχολείται με την οργάνωση και διεκπεραίωση των κλινικών μελετών (clinical trials) που “τρέχουν” στο νοσοκομείο. Και εδώ (πλην εκπαίδευσης) δεν υπάρχουν band 6 φαρμακοποιοί.

  • Οι band 7 ασχολούνται και πάλι κυρίως με έλεγχο συνταγών, αλλά στην προκειμένη περίπτωση ο έλεγχος περιλαμβάνει κάποιες ακόμα λεπτομέρειες σε σχέση με αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω, καθώς η διαδικασία (σε όλα τα στάδια, από την εξέταση και συνταγογράφηση μέχρι τη χορήγηση) πρέπει να προσαρμόζεται αυστηρά στις οδηγίες του πρωτοκόλλου έρευνας (research protocol) της μελέτης. Ακόμα, κάνουν τελικό έλεγχο του dispensing για όσα φάρμακα χορηγούνται στα πλαίσια κλινικής μελέτης. Επίσης ασχολούνται με τον τελικό έλεγχο (accuracy check) των νέων προ-φορμών eChemo και άλλων οδηγών για χρήση εντός της ομάδας (πχ συνοπτικούς οδηγούς για φαρμακοποιούς και technicians για κάθε μελέτη) που συντάσσουν οι band 8 [βλ. επόμενη κουκκίδα]
  • Οι band 8 φαρμακοποιοί φροντίζουν την σωστή οργάνωση της έρευνας από την άποψη της χρήσης και διάθεσης φαρμάκων, από το “στήσιμο” (set-up) στην αρχή έως την ανασκόπηση των διαφόρων τροποποιήσεων του πρωτοκόλλου (amendments review) που μπορεί να συμβούν κατά τη διάρκεια της έρευνας. Συντάσσουν τις προ-φόρμες eChemo που θα χρησιμοποιηθούν για τη συνταγογράφηση σε κάθε μελέτη (σε συνεργασία με την ιατρική ομάδα και την ομάδα eChemo), αλλά και συνοπτικούς οδηγούς (με βάση το πρωτόκολλο) για χρήση από τους φαρμακοποιούς και technicians κατά τη διεκπεραίωση των καθηκόντων τους για κάθε μελέτη. Επίσης, ασχολούνται με θέματα οργάνωσης και οικονομικού προϋπολογισμού, όπως οι specialist pharmacists.

Όπως και πριν, στην ομάδα συμμετέχουν technicians και ATOs, που είναι απαραίτητοι στην ομαλή διεξαγωγή όλων των εργασιών της ομάδας.

Άλλες ομάδες που περιλαμβάνει το φαρμακείο είναι:

  • Μονάδα Ασηπτικής Παραγωγής (Aseptic Unit): Ασχολείται με την παρασκευή της χημειοθεραπείας κ.ά. υπό στείρες, άσηπτες συνθήκες. Την παρασκευή των φαρμάκων αναλαμβάνουν οι technicians, ενώ την εποπτεία και τελικό έλεγχο έχουν οι φαρμακοποιοί. Ο αγγλικός “ΕΟΦ”, ο MHRA, ορίζει ότι τα νοσοκομεία μπορούν να παρασκευάζουν δόσεις φαρμάκων με χειρισμό (manipulation) φαρμακευτικών μορφών (πχ ανασύσταση) χωρίς να διαθέτουν ειδική άδεια παρασκευής, μόνο εφόσον η όλη διαδικασία γίνεται υπό την επίβλεψη φαρμακοποιού. Η εποπτεία των φαρμακοποιών είναι λοιπόν απαραίτητη τόσο από νομικής άποψης, όσο και για τη διασφάλιση ποιότητας (quality control). Και εδώ, υπάρχουν φαρμακοποιοί όλων των βαθμίδων, με τους band 8 να έχουν συνήθως τα πιο “οργανωτικά” καθήκοντα.
  • Ομάδα Εκπαίδευσης και Κλινικής Διαχείρισης (Education & Training and Clinical Governance): Ασχολείται με τη διασφάλιση της εκπαίδευσης του προσωπικού, τόσο την υποχρεωτική (mandatory training) αλλά και την περαιτέρω κατάρτιση. Το κομμάτι της κλινικής διαχείρισης αφορά τη διεξαγωγή μελετών (audits) που εξετάζουν τη σωστή λειτουργία και εφαρμογή συγκεκριμένων παραμέτρων και οδηγιών, και γενικά την εισαγωγή και εφαρμογή διαδικασιών λειτουργίας που διασφαλίζουν τη συμμόρφωση του φαρμακείου με εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες.
  • Medicines Information: Το γραφείο (και μίνι βιβλιοθήκη αναφοράς) που αναλαμβάνει να απαντήσει σε όποιες δύσκολες και περίπλοκες ερωτήσεις για τα φάρμακα χρειάζονται περαιτέρω έρευνα, και δεν μπορούν να απαντηθούν αμέσως. Στο γραφείο αυτό μπορεί να απευθυνθεί ο οποιοσδήποτε: φαρμακοποιοί σαν εμένα που έχουν μια ερώτηση και με μια σύντομη έρευνα/αναζήτηση δεν κατάφεραν να βρουν απάντηση, γιατροί και νοσηλευτές που μπορεί να αντιμετωπίζουν κάποιο θέμα που χρειάζεται παραπάνω ψάξιμο, αλλά και οι ίδιοι οι ασθενείς, για συμβουλές όπως αν επιτρέπεται να πάρουν συγκεκριμένα συμπληρώματα διατροφής ή βότανα κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας. Έχει πρόσβαση σε εκτενείς πηγές αναφοράς και εξειδικευμένες ιστοσελίδες, από Medicines Complete και Newt Guidelines, μέχρι Renal Drug Database και PalliativeDrugs.com. Έχει πάντα δουλειά!
  • Ομάδα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης και Συστημάτων Φαρμακείου (eChemo and Pharmacy Systems): Αναλαμβάνει τη δημιουργία, δημοσίευση και συντήρηση (maintenance) των προ-φορμών συνταγογράφησης του συστήματος eChemo, σε συνεργασία με άλλους φαρμακοποιούς (όπως αναφέρθηκε πριν) αλλά και προγραμματιστές (Ι.Τ. developers). Επίσης, διασφαλίζει τη σωστή λειτουργία και ενημέρωση/επικαιροποίηση των ηλεκτρονικών συστημάτων που χρησιμοποιούνται στο φαρμακείο, όπως το σύστημα dispensing και ετικετών (labelling).
  • Ομάδα Παραγγελιών και Ανάθεσης (Stores and Commissioning): Αναλαμβάνει τις παραγγελίες, διαχείριση του στοκ και ανάθεση συμβολαίων παροχής φαρμάκων. Αποτελείται κυρίως από technicians και ATOs. Ο επικεφαλής φαρμακοποιός της ομάδας, όμως, έχει επίσης την αρμοδιότητα της συμμέτοχης στην Drugs and Therapeutics Committee (DTC), μιας επιτροπής αποτελούμενης από γιατρούς, νοσηλευτές και φαρμακοποιούς η οποία αποφασίζει για την επιλογή και χρήση φαρμάκων στο νοσοκομείο και φροντίζει την εφαρμογή των εθνικών κατευθυντηρίων οδηγιών διάθεσης και χρήσης φαρμάκων σε τοπικό επίπεδο.

Κάποιες από τις ομάδες αυτές, όπως είναι φυσικό, δε σχετίζονται αποκλειστικά με τη θεραπεία του καρκίνου, γι’αυτό υπάρχουν (με μικρές παραλλαγές) στα περισσότερα νοσοκομεία της χώρας.

Όπως είπε και η Σταυρούλα, όλα τα παραπάνω δε σημαίνουν ότι όλα είναι πάντα τέλεια. Η δουλειά είναι πολλή, υπεύθυνη, και απαιτεί σημασία στη λεπτομέρεια, κάτι που σε φορτωμένες περιόδους δημιουργεί κούραση και πολύ τρέξιμο. Κακή συνεννόηση και κακή οργάνωση πάντα υπάρχει περίπτωση να πετύχεις. Παρόλα αυτά, υπάρχουν συστήματα, κανόνες και κώδικες που διαφυλάσσουν σε μεγάλο βαθμό την εύρυθμη λειτουργία όλων. Επίσης, η φύση των ασθενών με τους οποίους έρχεσαι σε επαφή και τα προβλήματα που καλείσαι να αντιμετωπίσεις, μπορεί να σε επηρεάσουν ψυχολογικά – αν και προσωπικά πάντα προσπαθούσα να το δω ως “είμαι εδώ για να κάνω τη ζωή αυτών των ανθρώπων όσο το δυνατόν καλύτερη”.  Και η μεγαλύτερη ευχαρίστηση για μένα είναι να γυρνάς το απόγευμα στο σπίτι και να μπορείς να πεις στον εαυτό σου: “I made a difference today”.

*[non-medical prescriber: φαρμακοποιοί και νοσηλευτές (αλλά και άλλες υγειονομικές ειδικότητες, πχ φυσικοθεραπευτές) με κάποια χρόνια εμπειρίας στην άσκηση του επαγγέλματος τους, μπορούν να περάσουν από περαιτέρω εκπαίδευση και εξετάσεις, ώστε να μπορούν να εξετάζουν ασθενείς και να συνταγογραφούν φάρμακα της ειδικότητάς τους. Περισσότερες πληροφορίες εδώ].

Μοιραστείτε τη γνώση!