Το διήμερο 28-29 Μαΐου βρέθηκα στην Κομοτηνή, προσκεκλημένος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Ροδόπης ως ομιλητής στα πλαίσια του πρώτου Φαρμακευτικού Συνεδρίου Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης· η παρουσίασή μου είχε τον τίτλο «Ο Φαρμακοποιός ως ρυθμιστής της αυτοφροντίδας».
Μια από τις διαφάνειες που χρησιμοποίησα, λοιπόν, ήταν η παρακάτω.
Πρόκειται για την γραφική απεικόνιση του λεγόμενου “Dunning-Kruger Effect”, ενός φαινομένου που περιέγραψαν το 1999 οι Αμερικανοί ψυχολόγοι του πανεπιστημίου Cornell, David Dunning και Justin Kruger, και το οποίο λέει ότι οι άνθρωποι τείνουν να πέφτουν θύματα μιας γνωσιακής πλάνης, κατά την οποία η αίσθηση ανωτερότητάς τους είναι ευθέως ανάλογη της άγνοιάς τους. Πιο απλά, όσο λιγότερα γνωρίζει κάποιος για ένα θέμα, τόσο μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση νιώθει για τις απόψεις του. Μάλιστα, η αυτοπεποίθηση μειώνεται όσο η γνώση μεγαλώνει, για να αρχίσει να αυξάνεται πάλι όταν οι γνώσεις του ατόμου πλησιάζουν στο επίπεδο του expert, του ειδικού, χωρίς όμως ποτέ να φτάνει στα επίπεδα που απολαμβάνει ο απολύτως αδαής.
Μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις εκδήλωσης του φαινομένου είναι οι διαδικτυακές συζητήσεις, και ιδιαίτερα αυτές που λαμβάνουν χώρα στο πιο δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο της χώρας μας, το Facebook. Σκεφτείτε το λίγο· πότε ήταν η τελευταία φορά που, σε ένα νήμα συζήτησης γύρω από οποιοδήποτε θέμα -και ιδιαίτερα κάποιο που να άπτεται των επιστημών υγείας- δεν υπήρχε πλήθος ατόμων να διατυπώνει απόψεις με βεβαιότητα ειδικού, με μόνη θεωρητική υποστήριξη, στην καλύτερη περίπτωση, τα όσα αλίευσαν από το «πανεπιστήμιο της Google;»
Το χειρότερο είναι πως αυτό το φαινόμενο δεν επηρεάζει μόνο τους «κοινούς θνητούς» αλλά και τους κατ’ όνομα ειδικούς, ανεξαρτήτως χώρου.
Το σύντομο αυτό σημείωμα γράφεται με αφορμή μια είδηση που «έπαιξε» πολύ τις τελευταίες μέρες. Μεταδόθηκε από το σύνολο των ξένων (Reuters, NBC News) και ελληνικών (Lifo) ειδησεογραφικών sites, περίπου ως εξής:
«Βρέθηκε ο πρώτος ασθενής με λοίμωξη από μικρόβιο που δεν το πιάνει κανένα αντιβιοτικό».
Δεν το παίζω έξυπνος, την πάτησα κι εγώ (άσχετα αν προέβην σε διόρθωση λίγο μετά):
Σε ό,τι αφορά την συγκεκριμένη είδηση: Όχι, δεν πρόκειται για παν-ανθεκτικό μικρόβιο. Είναι, απλώς, η πρώτη εμφάνιση ενός συγκεκριμένου μικροβιακού γονιδίου στις ΗΠΑ, που καθιστά το μικρόβιο που το ενσωματώνει ανθεκτικό σε πάρα πολλά αντιβιοτικά, συμπεριλαμβανομένης και της κολιστίνης, ενός ιδιαίτερα τοξικού φαρμάκου που χρησιμοποιείται ως λύση τελευταίας γραμμής.
Πράγματι, αν κάποιος διαβάσει την πρωτότυπη ανακοίνωση (διαθέσιμη εδώ) θα διαπιστώσει ότι το συγκεκριμένο μικροβιακό στέλεχος, παρότι αξιοσημείωτα ανθεκτικό, είναι ευαίσθητο σε αρκετά ακόμα αντιβιοτικά, συμπεριλαμβανομένης της αμικασίνης, των καρβεπενεμών και της πιπερακιλλίνης/ταζοβακτάμης:
Η στήλη στα δεξιά αναφέρει τις ελάχιστες ανασταλτικές συγκεντρώσεις, για τις οποίες μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σε προηγούμενο άρθρο μας, όπου εξηγούμε τις αρχές της εποπτείας ορθής χρήσης αντιβιοτικών και της ερμηνείας του αντιβιογράμματος.
Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας;
Σε καμία περίπτωση. Το εν λόγω γονίδιο, μάλιστα, μεταφέρθηκε μέσω πλασμιδίου, που σημαίνει ότι είναι ιδιαίτερα εύκολη η οριζόντια μεταφορά του και σε άλλα βακτήρια. Άλλωστε, μέσω αυτής της σελίδας έχουμε επανειλλημμένως αναφερθεί στην αδήριτη ανάγκη εξορθολογισμού των πρακτικών της συνταγογράφησης και χορήγησης αντιβιοτικών, καθότι η ανθεκτικότητα των μικροβίων είναι ωρολογιακή βόμβα παγκοσμίων διαστάσεων.
Χρειαζόμαστε όμως, ταυτόχρονα, και αξιόπιστη ειδησεογραφία υγείας. Όπως επίσης, και επαγγελματίες υγείας με ικανότητα, στοιχειώδη τουλάχιστον, αναζήτησης και κριτικής αξιολόγησης αξιόπιστης επιστημονικής πληροφορίας.
