Η μικροβιακή αντοχή δεν είναι μια μελλοντική απειλή που διακρίνουμε στον ορίζοντα. Είναι εδώ και είναι τώρα και οι συνέπειες της είναι καταστροφικές. Η βασική ερώτηση είναι η εξής: Πόσο άσχημα πρέπει να γίνουν τα πράγματα για να αρχίσουμε να εφαρμόζουμε τις συστάσεις που προτείνουμε εδώ και δεκαετίες; Πόσες ακόμα αποδείξεις χρειαζόμαστε;
Με αυτά τα λόγια, η Δρ. Μάργκαρετ Τσαν, Γενική Διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, απευθύνθηκε στους Υπουργούς Υγείας 20 κρατών τον Ιούνιο του 2014, στο συνέδριο για την μικροβιακή αντοχή. Πέντε χρόνια μετά, η κατάσταση βαίνει επιδεινούμενη.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Από την ανακάλυψη τους πριν από 80 περίπου χρόνια έως τις μέρες μας, τα αντιβιοτικά έχουν σώσει εκατομμύρια ζωές από μικροβιακές λοιμώξεις. Σήμερα όμως, οκτώ δεκαετίες μετά, αυτές οι πολύτιμες για τον άνθρωπο ουσίες χάνουν με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό την αποτελεσματικότητά τους, λόγω της επίτασης του φαινομένου της μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά.
Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί φυσιολογικό βιολογικό φαινόμενο, συνέπεια της φυσικής επιλογής, κατά την οποία οι μικροοργανισμοί που παρουσιάζουν αντοχή σε κάποιο αντιβιοτικό, επικρατούν στον συνολικό πληθυσμό των μικροοργανισμών, όταν αυτός ο πληθυσμός εκτεθεί στο συγκεκριμένο αντιβιοτικό. Δυστυχώς, η ισορροπία αυτού του φυσιολογικού φαινομένου διαταράσσεται σε ανησυχητικό βαθμό από την υπέρμετρη και μη ενδεδειγμένη χρήση αντιβιοτικών που παρατηρείται στις μέρες μας.
Όσο αυξάνεται η μικροβιακή αντοχή, τόσο μειώνονται οι διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές. Αυτό έχει δυσμενέστατες συνέπειες για τη δημόσια υγεία, καθώς οι θεραπευτικές επιλογές ακόμα και για κοινές λοιμώξεις έχουν καταστεί πολύ περιορισμένες και, σε μερικές περιπτώσεις, είναι ανύπαρκτες.
Με απλά λόγια:
- Οι ασθένειες από λοιμώξεις διαρκούν περισσότερο
- Αυξάνεται η θνησιμότητα
- Αυξάνεται ο χρόνος νοσηλείας και το κόστος της θεραπείας
Τι πρέπει να γίνει; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η λύση σε αυτό το κρίσιμο πρόβλημα έχει δύο μέτωπα: Από τη μία, πρέπει να ανακαλύψουμε νέα αντιβιοτικά· από την άλλη, πρέπει να διαφυλάξουμε την αποτελεσματικότητα αυτών που έχουμε. Κι αν για το πρώτο δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά, δεν ισχύει το ίδιο για το δεύτερο: Ως γονείς, φροντιστές ασθενών, επαγγελματίες υγείας και εν δυνάμει ασθενείς, οφείλουμε να θυμόμαστε τις βασικές αρχές της ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών, προκειμένου να θωρακίσουμε τη δημόσια υγεία τώρα και μελλοντικά.
ΑΡΧΕΣ ΟΡΘΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ
- Ρωτήστε τον γιατρό σας αν η ασθένειά σας ή του παιδιού σας είναι μια απλή ίωση, κάτι που ισχύει τις περισσότερες φορές. Μην πιέζετε τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας να σάς χορηγήσουν αντιβιοτικό. Τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία επίδραση στους ιούς. Αντίθετα, ρωτήστε τι μπορείτε να κάνετε για να ανακουφίσετε τα συμπτώματα.
- Αν χρειαστεί το παιδί σας ή εσείς να πάρετε αντιβιοτικό, τότε φροντίστε να ολοκληρώσετε τη θεραπεία για το χρονικό διάστημα που έχει καθορίσει ο γιατρός. Μην διακόψετε πρόωρα την αγωγή σε περίπτωση βελτίωσης των συμπτωμάτων και, εξίσου σημαντικό, μην χορηγήσετε το αντιβιοτικό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από όσο χρειάζεται. Και στις δύο περιπτώσεις, ρισκάρετε την ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβιακών στελεχών.
- Μην κρατάτε στο ντουλάπι περισσεύματα αντιβιοτικών! Όταν τελειώσει η θεραπεία, απορρίψτε το περίσσευμα στους ειδικούς κάδους των φαρμακείων. Το απόθεμα αντιβιοτικών στο σπίτι οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην κατάχρησή τους.
- Μην αποδέχεστε «προσφορά» αντιβιοτικών από συγγενείς ή γείτονες, συνοδευόμενη από την γνωστή ρήση «εμένα με βοήθησε». Ποτέ αντιβιοτικό για εσάς και την οικογένειά σας χωρίς την σαφή και γραπτή ιατρική συνταγή.
Τέλος, η αποφυγή της αλόγιστης χρήσης μπορεί να επιτευχθεί και εμμέσως, με την ταυτόχρονη μείωση των πιθανοτήτων για λοίμωξη. Έτσι:
- Τηρείτε τους κανόνες υγιεινής, με καλό πλύσιμο των χεριών ιδιαίτερα μετά από τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς ή κοινόχρηστων χώρων.
- Βήχετε στο εσωτερικό του αγκώνα σας, για να αποφύγετε τη διασπορά σταγονιδίων.
- Όταν είστε άρρωστοι, μείνετε στο σπίτι.
- Φροντίστε να είστε εμβολιασμένοι, εσείς και τα παιδιά σας, σύμφωνα με τις συστάσεις της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών για παιδιά, εφήβους και ενήλικες.
Η μικροβιακή αντοχή είναι ένα επιτακτικό πρόβλημα δημόσιας υγείας που δεν αφήνει κανέναν μας ανεπηρέαστο. Ας αναλάβει ο καθένας μας το κομμάτι της ευθύνης που του αναλογεί.
